Patiënten keuze-informatiemodule darmkanker en eierstokken

Binnenkort word je geopereerd vanwege (dikke)darmkanker. Hierbij wordt de tumor met omliggend (gezond) weefsel verwijderd. Tijdens de operatie controleert de chirurg de buik ook op eventuele uitzaaiingen. Uitzaaiingen zijn tijdens de operatie niet altijd direct te zien.

Heel soms zijn er in de eierstokken kleine uitzaaiingen aanwezig die de chirurg met het blote oog of met radiologisch onderzoek (echo of CT-scan) niet kan zien. Deze kunnen later wel verder uitgroeien. Een optie is om de eierstokken en eileiders tijdens de darmoperatie preventief te verwijderen. Daardoor kunnen er geen uitzaaiingen meer ontstaan in de eierstokken en eileiders zelf, hetgeen echter geen effect op het eventueel ontstaan van uitzaaiingen elders in het lichaam. Het kan ook zo zijn dat de eierstokken en eileiders gezond zijn en dus voor niets verwijderd worden.

Waarom deze informatiemodule?
Op dit moment weten we nog niet wat de beste behandeling is. Tot nu toe worden de eierstokken en eileiders niet preventief verwijderd. We vinden het echter belangrijk dat je als patiënt geïnformeerd wordt over het risico en de mogelijkheden, zodat je zelf een keuze kunt maken.

Bij zichtbare afwijkingen aan de eierstokken zal de chirurg deze sowieso verwijderen, dat is ook nu al de normale gang van zaken. Het gaat in de nieuwe situatie om het preventief verwijderen, waarbij er nog geen aantoonbare afwijkingen zijn.

Hoe kan deze informatiemodule jou helpen?
Deze informatiemodule is bedoeld voor vrouwen met darmkanker die een leeftijd hebben van 60 jaar en ouder. Om uitzaaiingen van darmkanker naar de eierstokken en/of eileiders te voorkómen, kunnen de eierstokken en eileiders preventief verwijderd worden.

De keuze om dit wel of niet te doen is aan jou, uiteraard begeleid door jouw arts en casemanager. In deze informatiemodule krijg je informatie over de voordelen en nadelen van preventieve verwijdering.

De keuze om de eierstokken en eileiders preventief te verwijderen, wordt (nog) niet aangeboden bij vrouwen jonger dan 60 jaar.

Achtergrondinformatie

Uitzaaiingen in de eierstokken
Uitzaaiingen van darmkanker in de eierstokken komen niet vaak voor. Geschat wordt dat bij 2 tot 3 op de 100 vrouwen met (dikke)darmkanker later uitzaaiingen worden gevonden in de eierstokken. Deze latere uitzaaiingen zorgen er voor dat dan opnieuw een operatie moet plaatsvinden, waarbij de eierstokken (met eventueel omliggend weefsel) alsnog verwijderd worden en/of behandeling met chemotherapie nodig is.

De gevolgen van uitzaaiingen in de eierstokken zijn ernstig: slechts 1 op de 5 patiënten is na 5 jaar nog in leven.

Vrouwen vóór de overgang
Het verwijderen van de eierstokken heeft meer lichamelijke gevolgen bij vrouwen die nog menstrueren (vóór de overgang, ook wel premenopauzaal genoemd), dan bij vrouwen die niet meer menstrueren (na de overgang zijn, ook wel postmenopauzaal genoemd). Om deze reden en op advies van de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG), zullen vrouwen jonger dan 60 jaar deze keuze-informatiemodule niet ontvangen. Deze module is dan ook voor vrouwen van 60 jaar en ouder.

De behandeling en jouw opties

Welke opties heb je?
Je krijgt de behandeling van jouw eigen keuze:

• Operatie waarbij alleen de darmtumor verwijderd wordt
• Operatie waarbij de darmtumor én (preventief) de eierstokken en eileiders verwijderd worden

De operatie
Het verwijderen van de eierstokken en eileiders vindt plaats tijdens dezelfde operatie, waarin ook de darmtumor wordt verwijderd. De operatie zal hierdoor gemiddeld 10-15 minuten langer duren. Het verwijderen van de eierstokken en eileiders is een relatief eenvoudige ingreep die vaker wordt uitgevoerd. De kans op complicaties is erg klein.

Mogelijke nadelen en complicaties
Het verwijderen van de eierstokken kan nadelige effecten hebben. Door de operatie is er een kans op schade van nabij gelegen weefsels en organen (zoals de urineleiders) en kan er een bloeding optreden. Naar schatting gebeurt dit bij minder dan 1 op de 100 patiënten. De eventuele last hiervan is beperkt.
Daarnaast kan het missen van de eierstokken leiden tot een verminderd libido (= seksuele opwinding).

Optie 1: Operatie waarbij alleen de darmtumor verwijderd wordt, geen aanvullende behandeling

Belangrijk: de eierstokken en/of eileiders zullen wel verwijderd worden indien deze zichtbaar afwijkend zijn ten tijde van de operatie, hetgeen standaard zorg is.

Je krijgt de zorg zoals die nu als standaard wordt aangeboden.

Voordelen

• De operatie duurt niet langer.
• Er is geen risico op complicaties van de eierstok- en eileiderverwijdering.

Nadelen

• Er is een risico op het later ontwikkelen van darmkanker uitzaaiingen naar de eierstokken (gemiddeld 2-3 op de 100 vrouwen met darmkanker).

Optie 2: Operatie waarbij de darmtumor én (preventief) de eierstokken en eileiders verwijderd worden

De eileiders en eierstokken worden preventief verwijderd, ter voorkoming van uitzaaiingen van de darmtumor op deze plek.

Voordelen

• Voorkómen van uitgroei van uitzaaiingen van de darmkanker in de eierstokken.
• Er is later geen aanvullende operatie nodig waarbij de eierstokken en eileiders alsnog verwijderd moeten worden (want uitzaaiingen kunnen hierin niet meer optreden).

Nadelen

• Langere operatieduur (gemiddeld 10-15 minuten extra).
• Risico op complicaties van de eierstok- en eileiderverwijdering (letsel aan omliggende organen of een bloeding, geschat wordt dat dit bij minder dan 1 op de 100 vrouwen optreedt).
• Vermindering van het libido.

Vergelijk behandelingen

Belangrijke punten

• Als ik geen aanvullende behandeling onderga, heb ik geen directe nadelen van de aanvullende verwijdering van de eierstokken en eileiders, wel bestaat er in dat geval risico op het ontwikkelen van uitzaaiingen van de darmkanker in de eierstokken.
• Bij preventieve verwijdering van de eierstokken en eileiders voorkom ik uitgroei van eventueel aanwezige uitzaaiingen van darmkanker in die organen. Er kunnen nog wel uitzaaiingen elders in het lichaam optreden indien de eierstokken en eileiders verwijderd worden.

Jouw voorkeur (wat belangrijk voor jou is)

De vragen en antwoorden op deze vragen kun je eventueel (telefonisch) bespreken met jouw casemanager, verpleegkundig specialist en/of arts.

1. Ik wil graag uitzaaiingen van darmkanker in mijn eierstokken voorkómen

2. Ik ben bang voor de risico’s tijdens de operatie van eierstok- en eileiderverwijdering

3. Ik hecht meer waarde aan het niet krijgen van kanker in mijn eierstokken dan aan de nadelen van een preventieve verwijdering van eierstok(ken) en eileider(s).

4. Ik zie erg op tegen het mogelijke libidoverlies als gevolg van de eierstokverwijdering

Jouw voorkeur

• Over welke bijwerkingen en/of late gevolgen maak jij je het meeste zorgen?
• Wat is voor jou nog onduidelijk?

Jouw keuze

Wat wordt jouw behandelkeuze?

• Geen aanvullende behandeling
• Preventieve eierstok- en eileiderverwijdering

Hoe zeker ben je van jouw keuze?

Tot slot

Weet je genoeg over de voordelen en nadelen van de verschillende behandelingen?

Kun je bepalen wat voor jou het belangrijkste is?

Heb je het idee dat je een goede beslissing kunt nemen?

Heb je nu nog aanvullende zorgen of vragen? Of is je nog iets onduidelijk?

Deze informatiemodule is tot stand gekomen in samenwerking met MMC.